نشست شیعه های خراسان وتعامل های مذهبی

مشهد با حضور جمعي از استادان و پژوهشگران و صاحب نظران حوزه و دانشگاه برگزار گرديد.

در نشست يادشده، نخست محمد جواد صاحبي دبير شوراي برنامه ريزي دين پژوهان كشور، گزارشي از اهداف و برنامه هاي دبيرخانه دين پژوهان ارائه كرد و گفت: دين پژوهي مسأله اي نوپيدا نيست، بلكه بسيار پرپيشينه و همراه با تاريخ دانش و تمدن بشر بوده است زيرا دين خواهي ريشه در فطرت بشر دارد، به همين جهت انسانها اگر دسترسي به اديان الهي و آسماني نداشته اند، ناگزير به جعل دين دست يازيده اند و چه بسا به سابقة انگيزه هاي دروني، در طلب دين برتر برآمده اند. گرچه دين پژوهي با تاريخ دين داري انسان همراه بوده اما پس از قرون جديد به موازات تحولات غرب رشد كمي و كيفي بسيار يافته است. اما متأسفانه سهم كشورهاي اسلامي و به ويژه دانشمندان و پژوهشگران ايراني در اين زمينه چندان چشمگير و در خور توان و امكان نبوده است.

محمد جواد صاحبي درباره نشست علمي تعامل دو فرهنگ شيعي و ايراني در خراسان گفت: ما اين جلسه را در خراسان يعني يكي از نخستين پايگاه هاي تشيع در ايران برگزار كرديم، تا به اهداف چند گانه اي دست يابيم:

نخست اينكه قدمي در جت همدلي و هماهنگي دين پژوهان اين استان برداريم. دوم اين كه راهكارهايي براي رشد و توسعه پژوهش هاي ديني و پيوند آنها با فعاليت هايي كه در ديگر استان ها از جمله قم و تهران عرضه مي شود برقرار كنيم. سوم اين كه به شبهات و پرسش هاي موجود در جامعه پاسخ داده باشيم.

وي ادامه داد: ما بايد در اين گونه نشست ها ثابت كنيم كه تشيع زاييده فرهنگ و انديشه ايران پيش از اسلام نيست، بلكه تطابق دو فرهنگ در پذيرش بسياري از آرمان ها و ارزش ها، سبب تعامل آن دو شده است.

حجت الاسلام و المسلمین استاد مهدي هادوي تهرانی از مدرسين حوزه علميه قم سخنران ديگر همايش بود كه در بخشي از سخنان خود گفت: نشانه هاي تشيع از همان آغاز در ايران ديده مي شد، اگر ما در ساحت علوم اسلامي نگاه كنيم مي بينيم كه عالمان ايراني در شاخه هاي مختلف بروز و ظهور داشتند و نكته مهم اين كه در واقع بروز و ظهور تفكر وحياني را در بعضي از شاخه ها با حضور انديشمندان ايراني، چه به عنوان بنيانگذار و چه به عنوان رشد دهنده و شكوفا كننده تفكر داريم.

وي درباره درخشش و ظهور ايرانيان در حوزه هاي مختلف ديني و فقهي گفت: ما در بخش احكام و بخشي از دين كه به عمل ما مربوط مي شود، تجلي فكر رباني در خرد انساني را داريم كه در حوزه مباحث اصولي، تحت عنوان اصول فقه ديده مي شود. در اين شاخه در علم اصول اولين تأليف مفصل را از شيخ طوسي داريم كه بزرگترين تأليف اصولي زمان را نوشته و تأثيرش تا قرن ها بلكه تا به امروز ديده مي شود.

وي همچنين درهمين رابطه افزود: «در حوزه كلام، ما شاهد نوعي كلام در بين شيعه و در فرهنگ ايراني هستيم كه تفكر فلسفي را عرضه مي كند و دقت هاي عقلي را در بردارد و حريم هاي وحي را حفظ مي كند. حتي در حوزة فلسفه كه به تعبير استاد بزرگوار مرتضي مطهري سهم ايرانيان اگر چه در هر زمينه اي پر رنگ بوده ولي ايرانيان در هيچ زمينه اي به اندازة فلسفه سهم نداشته اند.

ايراني قومي خردگرا و آشنا به تفكر بوده و بارزترين و قوي ترين تأمل وحياني را در حكمت متعالي صدرائي مي بينيم كه سعي مي كند عميق ترين تحليل ها را در تمام آيات قرآني و مطالبش كه مستقيماً از وحي به دست آمده نشان دهد و ما را به اين باور برساند كه قرآن، برهان و عرفان از يك نقطه نشأت مي گيرد. اين حركت يعني ظهور تفكري كه خود را دائم با معيارهاي وحي و موازين آن همسو مي كند و مي كوشد پاسخگوي نيازها باشد و با مراجعه به منابع وحياني، راه حل عقلاني را عرضه مي كند شيوه اي است كه در فرهنگ ايراني و شيعي شاهد آن هستيم.

هادوي تهرانی نوآوري بي پايه و ظاهرگري اخباري را آفتي دانست كه كمتر از آفت تحجر نيست و حفظ تمدن ايراني و شيعي را در پرتو ادامه راه امامان و معصومين كه همان مكتب ناب اسلام است عنوان كرد و خاطر نشان كرد: اگر چه فاطمي ها و اسماعيلي ها در سرزمين هايي چون مصر شيعه را پايه ريزي كردند ولي به دليل ناتواني در پيوند دادن ميان عقل و وحي نتوانستند پايدار بمانند. پس بايد پژوهش هاي ديني با معيارهاي پذيرفته شده در دين صورت بگيرد.

در قسمت هايي از اين نشست يك روزه محقق نيشابوري مدير كل فرهنگ و ارشاد خراسان به ايراد سخن پرداخت و گفت: خراسان اولين استان در امور دين پژوهي است. زيرا از 33 مدرسه دين پژوهي 27 مدرسه در خراسان به ثبت رسيده است كه در اين مدارس حدود چهار هزار شخصيت علمي به تدريس و تحقيق مشغول هستند.

سپس محمد رضا سوقندي رئيس اداره امور فرهنگي فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان كه تحقيقاتي را در مورد پايگاه هاي اطلاع رساني در زمينه معارف و پژوهش هاي اسلامي انجام داده بود در مورد نقش اطلاع رساني اين چنين گفت: نقش ابزار نوين در عرصه تبليغ و پيام و رسالت ديني و اطلاع رساني، در تعامل فرهنگي و تأثيراتي كه در زندگي و جوامع انساني دارند بر پژوهشگران پوشيده نيست. ما اگر نقش فرهنگ سازي ابزار جديد را ناديده بگيريم در هيچ زمينه اي نمي توانيم ارتباط گسترده برقرار كنيم.

رئيس اداره امور فرهنگي مهمترين ابزار را شبكه جهاني اينترنت دانست كه بر روي آن، سايت هاي شيعي، اسلامي و عربي قرار دارد. وي به آمار بعضي از اين سايت ها اشاره كرده و گفت: تعداد سايت هاي اهل بيت تاكنون 64، قرآن 46، احكام شرعي 39، و عقايد 41 مورد بوده است كه البته اين تحقيق ادامه دارد و كامل نيست.

آيت الله سيدجمال الدين دين پرور، رئيس بنياد نهج البلاغه در اين گردهمايي، به ضرورت ايجاد تشكيلاتي براي ثبت دقيق پژوهش ها و ممانعت از كارهاي موازي و غير لازم و سطحي پرداخت و آن را از وظايف دبيرخانه و وزارت ارشاد دانست. وي فهرستي از مشكلات حوزه دين پژوهي ارائه كرد و از همه دستگاه هاي ذيربط براي حل آن ها كمك خواست.

در ادامه اين مراسم دكتر بهرام طوسي ضمن ارائه مقاله خود باعنوان «زرتشت و تأثير آن بر تكوين و تكامل فرهنگ و تمدن هاي ايراني، رومي و يوناني» گفت: در اين مقاله ابتدا زرتشت، مكان و سال تولد وي تا هشت هزار سال پيش از ميلاد مسيح و قسمت هايي از اوستا و آشنايي سقراط و افلاطون با اوستا مطرح شده و تأثير افكار زرتشت در شكل دادن به طرز تفكر والاي ايراني و خدمات دانشمندان و متفكران ايراني در شكوفايي فرهنگ و تمدن عظيم اسلامي با دلايل و شواهد ارايه گرديده است.

دكتر طوسي پايه ريزي رنسانس در اروپا را در اثر ارتباطات اروپائيان با مسلمانان دانست و ادامه داد: تنها راه نجات بشر از تجاوزات جنگ و توسعه طلبي بر اساس قرآن كريم و تعليمات ساير اديان كه حلقه هاي به هم پيوسته هستند اين است كه انسان قبول كند رنگ و پوست و نژاد امتيازي براي انسان ندارد و ملاك برتري تقواست.

در ادامه اين نشست مقالات:

تعامل دو فرهنگ ايراني و شيعي در روند تاريخ / دكتر ابوالفضل نبئي

دو فرهنگ ايراني و شيعي؛ تعامل يا چالش ؟ / علي لطيفي

تعامل دو فرهنگ اسلامي و ايراني در قلمرو معماري و هنر / رجب علي لباف خانكي

توسط محققان دين پژوه قرائت شد و در خاتمه اين همايش نیز محمدجواد صاحبی دبير شوراي برنامه ريزي دين پژوهان كشور اظهار اميدواري كرد محققان و پژوهشگران حاضر در اين نشست مشكلات موجود در امر تحقيق و دين پژوهي و راهكارهاي پيشنهادي خود جهت بهبود امر پژوهش را به اين دبيرخانه منعكس نموده و با دبيرخانه دين پژوهان همكاري و تعامل بيشتري داشته باشند.