پیشینه کردهای خراسان
پیشینه کردهای خراسان
بنا به شهادت تاریخ کردها از قدیمی ترین آریاییهاهستند که در سرزمین پهناوری از اسیا سکنایافته اند و نام مقدس ایران را که به معنای پرستشگاه است بر ان نهادند و اولین حکومت جهان ان روزکار را تحت عنوان (ماد) تشکیل داده و با دولتهای مقتدر و اشغالگر ان روزگار به زدو خورد و مقابله برخاسته و از حریم ایران دفاع نمودهاند .
تاریخ کرد سرشار از جنگ و مبارزه و فدا کاری است که تمام انها یک هدف را دنبال می کند و ان حفظ استقلال ایران است . انان که امروزه اتهام واهی تجزیه طلبی را به کردها می زنند سخت در اشتباهند زیرا کردها در ایران زادهاند و قلب انان به نام ایران می تپد اگر در چند قرن اخیر سرزمین کردستان که گوشه ای از خاک پهناور ایران است به سبب بی کفایتی زمامداران وقت بین استعمار گران شرق و غرب تکه پاره شده و هر قسمت کردستان زیر سلطه کشور هایی مثل روس و انگلیس و... قرارگرفت دلیل بر این نیست که کردهاد ایرانی بودن خود را فراموش کرده باشند بلکه همیشه انها سعی بر استقلال کرد در داخل ایران بوده اند از کردهای لبنان گرفته تا کردهای روسیه ٬عراق و ترکیه و...
مردم کُرد از اقوام ایرانی‌تباری هستند که در سرتاسر ایران پخش شده و در بخش‌های از خاورمیانه و آسیای مركزی نیز زندگی می‌کنند. کردها ی ایران در استانهای ایلام، آذربایجان غربی، بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، همدان، لرستان، گیلان، مازندران و استانهای قم، قزوین، کرمان، و استان فارس و در قسمت‌هایی از استان خراسان شمالی و قسمت‌هایی از خراسان رضوی نیز مناطقی وجود دارند که مردم در آن مناطق به زبان کردی (کرمانجی) صحبت می‌کنند. بخش کردنشین جداشده از ایران (در جنگ چالدران)، کردستان ترکیه، کردستان عراق و کردستان سوریه که هم اکنون جزئی از خاک سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه میباشند، این سه کشور پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی با توافق انگلستان، درسال ۱۹۲۳ تاسیس شدند. در جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، جمهوری ازبكستان و جمهوری تاجيكستان، نیز کردها زندگی می‌کنندجمعیت کردها ۲۵ میلیون تن برآورد شده‌است که ۵ تا ۷ میلیون تن از آنها در ایران زندگی می‌کنند
زبان:
واژهٔ کرد را معادل کلمه «شبان» و «چوپان» تعریف کرده اند. واژهٔ کرد در دوران‌های تاریخی نام قومیت نبوده و معنایی اجتماعی-اقتصادی داشته و به معنای رمه گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار غرب فلات ایران به كار رفته است.
زبان کردی یکی از زبانهای اصیل وایرانی است وبه احتمال قوی از بقایای قوم ماداست کردی اخص را کرمانجی مينامند كه خود لهجه هاى متعدد دارد
* کرمانجی شمالی یا اصطلاحا کرمانجی
* کرمانجی جنوبی یا اصطلاحا سورانی
کرمانجی شمالی: گویش کردهای شمال خراسان، ناحیه مرزی ایران و ترکیه، روستاهای تکاب وشاهیندژ، آناتولی شرقی و شمال عراق است. از لحاظ جمعیتی اکثر کردها با یکی از دو لهجه فوق صحبت می‌کنند
کرمانجی جنوبی(سورانی)
مانند: مكرى، سليمانيه اى، سنندجى، كرمانشاهى، بايزيدى، عبدويى، زندى.
امیر شرفخان بدلیسی در شرف نامه که در سال1005هجری نوشته است زبان کردی را به چهار گویش بزرگ دسته بندی کرده کهعبارتنداز:1:کرمانج 2:لر 3:کلهر 4:گوران
زبان کردها هر جا که هستند همان زبان مادری یا پهلوی است زبانهای دیگر استانهای ایران مخصوصا زبان گیلکی . طبری .کاشانی و اصفهانی از یک ریشه است
دین:
بیشتر کردها مسلمان هستند و سایر آنان نیز بایزیدی، یارسان (اهل حق)، مسیحی و یهودی هستند. کردها اعیاد نوروز، قربان، فطر و جشنهای مولودی را گرامی می‌دارند کردها در استانهای کرمانشاه و ایلام شیعه و بخشی اهل‌سنت هستند. در استان لرستان ایران جمعیت قابل ملاحظه کرد شیعه زندگی می‌کنند. کردهای خراسان نیز شیعه هستند. در استان کردستان و بخش‌هایی از استان آذربایجان غربی اهل‌سنت هستند. در بین کردها نزدیک به ۵۰ هزار خانوار و شاید بیشتربایزیدی هستند. علاوه بر این، جمعیت قابل ملاحظه‌ای از کردها که به یارسان و اهل حق معروفند در میان کردها هستند که مرکز سکونت آنها منطقه دالاهو و کرماشان و بصورت پراکنده در کردستان است. سایر کردها نیز مسیحی یا یهودی هستند. . نامدارترین فرد کرد، صلاح الدین ایوبی فاتح جنگهای صلیبی و فرمانروای مصر است. از شاعران نامدار کرد مستوره اردلان و مولوی کرد و از شعرای کرمانج جعفرقلی زنگلانی را میتوان نام برد. امیرنظام گروسی دانشمند و سیاست‌مدار دوره ناصرالدین شاه قاجار نیز کرد بوده‌است
کرد های خراسان:
کردهای خراسانبيشتر در شمال خراسان سكونت دارند مهمترين نقاط اسکان کرمانج ها در خراسان ازراز و جرگلان بجنورد تا آنسوتر از كلات نادر در طول مرز جغرافيايي با كشور تركمنستان هم مرزاند وبطور کلی در شهرهای: قوچان ، بجنورد ، اسفراين،شيروان ، مشهد ، چناران ، درگز ، کلات ،مانه و سملقان ، فاروج ، باجگيران ، و... پراكنده اند.اما در مجموع حضور کرمانج ها در روستاها نمود بيشتري دارد مهمترين ييلاقات عشاير اين قوم شامل رشته کوههاي گُليل ، هزار مسجد ، آلاداغ و شاه جهان است.کرمانج هاي خراسان به لحاظ مذهبي ، تماما شيعه مذهبند و گويا يکي از عمده دلايل کوچ اين قوم به خراسان اختلاف مذهبي با ديگرايرانيان کردبود پيش از پرداختن به پيشينه ي كردهاي كرمانج شمال خراسان در مورد واژه ي كرمانج توضيحاتي ارائه مي گردد سپس به اصل موضوع يعني كردهاي خراسان پرداخته مي شود :
کرمانج:
فاروق صفي زاده در مورد واژه ي كرمانج مي نويسد : « كرمانج كه كوتاه شده كُرد (kurd ) است و مان (man ) كه همان ماننايي (mannay ) است يكي از قبايل ماد بوده اند كه در سده نهم پيش از زايش در زاگرس فرمانروايي كرده اند ودر هنگام تشكيل فرمانروايي ماد به مادها پيوسته اند »جاناتان رندل در اين باره نوشته است : « كردي كرمانجي … زبان كردان چادر نشين است »
«كرمانج … ظاهراً به برخي قبايل كردستان جنوب اطلاق مي شود آن هم نه در مقام مترادفي براي عشيرت ، بلكه به عنوان يك برچسب قومي . سون مي نويسد كه كرمانج ها پاك ترين خون كردي را دارند . ساير قبايل را به طور ساده كرد مي خوانند . در كردستان شمال نيز لفظ كرمانج اغلب در دو معني متفاوت به كار مي رود :
الف: برچسبي قومي است كه در اشاره به تمام كردهايي كه به لهجه ي كرمانجي شمال سخن مي گويند به كار مي رود .
ب:در مفهومي محدودتر در اشاره به رعاياي كشاورز به كار مي رود .دهقانان غير قبيله اي شاتاق كه زيرحكم و سلطه ي گراويها بودند كرمانج خوانده مي شدند .همين طور در شرناك و روستاهاي پيرامون آن كشاورزان غير قبيله اي را كرمانج مي خوانند . به اين ترتيب ، لفظ واحدكرمانج كه در جنوب در اشاره به فاتحان قبيله به كارمي رود ؛ لفظ كرمانج درشمال خراسان ؛ هم به چادر نشينان كرمانج زبان ، و در مفهوم عام تر به كردهايي كه گويش كرمانجي دارند اطلاق مي شود . و هرگاه سخن از كرمانج است كردنژادان كرمانج زبان مدنظر مي باشند .کرمانج خراسان بازباني ساده و اختصار گرا سخن مي گويند و گر چه از زبان فارسي و عربي دخل و تصرفاتي در آن بعمل آمده اما براي کرمانج هاي ديگر نقاط جهان براحتي قابل فهم و مکالمه است
علت مهاجرت کرد به خراسان:
كليم ا… توحدي مؤلف چند جلد كتاب حركت تاريخي كرد به خراسان در مورد زمان ودليل آورده شدن كردها به خراسان مي نويسد : «كرمانج خراسان كه در اوايل دولت صفوي براي جلوگيري از تاخت و تاز تركمانان و ازبكان به مرزهاي شمال ايران انتقال داده شدند تحت عنوان سه ايل بزرگ زعفرانلو ،شادلو ،قراچورلو قرار دارند»4
همچنین با اشاره به اين كه از زمان شاه اسماعيل صفوي، كردها به ويژه قرامانلوها به طور پراكنده براي دفاع از مرزهاي خراسان به اين ديار آسيب ديده آورده شدند وبعدها جانشينان شاه اسماعيل هم سياست انتقال كردها به خراسان را ادامه دادند « شاه عباس كه پادشاهي تيز هوش و سياستمدار بود با توجه به فلسفه ي ابن عميد كه گفته بود : كردها را بايد سپر بلا قرار داد ، درصدد انتقال كردها به خراسان بر آمد … حدود پنجاه هزار خانوار ، كوچ بزرگ و تاريخي خود را از آذربايجان به سوي سرزمين ريآغاز كردند ،اين حركت كه در حدود سال (1005هـ .ق) انجام گرفته بود باعث شد كردها مدت دو سال در جلگه ي تهران و خوارو ورامين اتراق نمايند."
جاناتان رندل نيز در خصوص مهاجرت كردها به خراسان مي نويسد:
«شاه عباس اول به اين جريان ( مهاجرت كردها ) شتاب بخشيد . كردهايي بودند كه از زادگاه خود كنده شده به شرق فرستاده شدند ، نخست به آن سوي مرز آذربايجان ،سپس به خراسان در مقابل تركمانان كه هنوز همان جا مانده اند – يعني هزار مايل دور از زادگاهشان – به اين ترتيب صفويه قبايل سركش كرد را از مرزهاي غربي خود كند ند و شگفتا آنها را به پاسداري از ديگر مرزهاي آشفته ي كشور گماشتند و ساير قبايل كرد را به مناطق دورتري فرستادند ،به هندوكش در افغانستان و بلوچستان امروز ».بنابراین «كردهاي خراسان از تركيب كردستان بزرگ … كرد هاي سوريه ، قفقاز ،باكو ،تركيه ،كردهاي جنوب عراق ، ماكو و مهاباد تشكيل شده اند … و كردهاي افغانستان، پاكستان وهندوستان هم از خراسان به آن ولايت رفته اند .»
آداب ورسوم کرمانج:
مردم کرمانج اداب و رسوم زیبایی دارند ازجمله انها میتوان به مراسمات عید وچهارشنبه سوری ونان و نمک وسفال شکنی ورقصهای کردیو... اشاره کرد. . از آن جا كه فرهنگ ،آداب و رسوم و باورها به نوعي در ترانه هاي كرمانجي شمال خراسان تبلور يافته ، شناخت بيشتر كرمانج خراسان باعث ژرف نگري بيشتر در ترانه هاي اين مردم مي گردد وسعي مي شود در اين خصوص توضيح بيشتريدهد
لباس کرمانج:
لباس زنان کرمانج
کلاه-سربند-روسری- شال-پیراهن(کراس که زمینه پشت گلی دارد)-جلیقه- نیم تنه(از مخمل سیاه)-قبا-پالتو
لباس مردان کرمانج:
عرقچین(شبیه کلاه بوده کهاز دست بافتهای زنان است)-سربند(شال ابریشمی ریشک دارست)-پیراهن که معمولا بدون یقه که از پهلوی پایین چاک دارست-جلیقه –قبا-نیم تنه-شال کمر-مچ بند و....
وبالاگ وبلاگی منه